Każdy fotograf, niezależnie od poziomu zaawansowania, staje przed pytaniem o wybór odpowiednich filtrów do swojego obiektywu. Filtry UV i polaryzacyjne należą do najczęściej używanych akcesoriów fotograficznych, jednak pełnią zupełnie różne funkcje. Zrozumienie ich specyfiki pozwala na świadome wykorzystanie każdego z nich w odpowiednich warunkach, co przekłada się na jakość finalnych zdjęć. Właściwe zastosowanie filtrów może radykalnie poprawić kontast, nasycenie kolorów oraz ogólną jakość obrazu, dlatego warto zgłębić temat ich różnic i zastosowań.
Czym różnią się filtry UV od polaryzacyjnych
Filtr UV to jeden z najstarszych typów filtrów fotograficznych, pierwotnie zaprojektowany do blokowania promieniowania ultrafioletowego. W erze fotografii analogowej pełnił kluczową rolę w eliminowaniu niebieskiej mgiełki na zdjęciach wykonywanych w górach czy nad morzem. Współczesne aparaty cyfrowe mają wbudowane filtry UV na matrycy, co znacznie zmniejsza potrzebę używania zewnętrznych filtrów UV do celów korekcyjnych.
Z kolei filtr polaryzacyjny działa na zupełnie innej zasadzie. Wykorzystuje właściwości światła spolaryzowanego, selektywnie przepuszczając promienie o określonej orientacji. Dzięki temu może drastycznie redukować odblaski od powierzchni metalowych, wodnych czy szklanych, a także zwiększać kontrast między niebem a chmurami. Efekt polaryzacji można regulować poprzez obracanie filtra, co daje fotografowi pełną kontrolę nad intensywnością zastosowanego efektu.
Fundamentalna różnica polega na tym, że filtr UV głównie chroni soczewkę przed uszkodzeniami mechanicznymi i nie wpływa znacząco na obraz, podczas gdy filtr polaryzacyjny aktywnie modyfikuje charakterystykę światła docierającego do matrycy. To sprawia, że ich zastosowania są komplementarne, a nie alternatywne.
Rodzaje filtrów i ich specyficzne funkcje
Filtry UV – warianty i charakterystyka
Na rynku dostępne są różne typy filtrów UV, różniące się jakością szkła i powłokami antyrefleksyjnymi. Filtry podstawowe wykonane są z prostego szkła optycznego i oferują podstawową ochronę obiektywu. Filtry średniej klasy posiadają jedno- lub wielowarstwowe powłoki antyrefleksyjne, które minimalizują powstawanie flar i ghostingu. Najwyższej jakości filtry UV wykorzystują szkło o niskiej dyspersji z zaawansowanymi powłokami wielowarstwowymi.
Szczególną kategorią są filtry UV-IR cut, które blokują zarówno promieniowanie ultrafioletowe, jak i podczerwone. Tego typu filtry znajdują zastosowanie głównie w fotografii astrofotograficznej i specjalistycznych zastosowaniach naukowych. Dla większości fotografów wystarczający będzie standardowy filtr UV wysokiej jakości.
Filtry polaryzacyjne – liniowe i kołowe
Filtry polaryzacyjne liniowe były pierwotnie używane w fotografii analogowej, jednak mogą powodować problemy z autofokusem i pomiarem ekspozycji w nowoczesnych aparatach. Z tego powodu współcześnie dominują filtry polaryzacyjne kołowe (CPL), które są kompatybilne z wszystkimi systemami pomiarowymi i autofokusowymi.
Wśród filtrów CPL wyróżnia się modele o różnej grubości ramki – standardowe oraz slim. Filtry slim są szczególnie przydatne przy używaniu obiektywów szerokokątnych, gdzie gruba ramka mogłaby powodować winietowanie. Dodatkowo dostępne są filtry o różnych współczynnikach transmisji, od 1,5 do 2 stopni ekspozycji.
Kiedy używać filtr UV – praktyczne wskazówki
W erze cyfrowej głównym powodem stosowania filtra UV jest ochrona przedniej soczewki obiektywu przed uszkodzeniami mechanicznymi, kurzem, pyłem i kroplami wody. Szczególnie cenne obiektywy o drogich powłokach antyrefleksyjnych wymagają stałej ochrony, a wymiana filtra jest znacznie tańsza niż naprawa obiektywu.
Filtr UV warto stosować podczas fotografowania w trudnych warunkach atmosferycznych – podczas deszczu, śnieżycy, wiatru niosącego piasek czy w środowisku morskim gdzie solanka może uszkodzić powłoki obiektywu. Stała obecność filtra UV eliminuje konieczność częstego czyszczenia przedniej soczewki, co dodatkowo minimalizuje ryzyko jej zarysowania.
Istnieją jednak sytuacje, kiedy filtr UV może pogorszyć jakość obrazu. Przy fotografowaniu w nocy lub w warunkach słabego oświetlenia, nawet najwyższej jakości filtr może wprowadzać dodatkowe flary i obniżać kontrast. W takich przypadkach warto zdjąć filtr UV i polegać wyłącznie na osłonie przeciwsłonecznej do ochrony obiektywu.
Zastosowanie filtrów polaryzacyjnych w praktyce
Filtr polaryzacyjny znajduje swoje najlepsze zastosowanie w fotografii krajobrazowej, gdzie pozwala na dramatyczne zwiększenie kontrastu między niebem a chmurami. Obracając filtr, można stopniowo zwiększać nasycenie błękitu nieba, jednocześnie wydobywając detale w białych chmurach. Efekt jest najbardziej widoczny przy fotografowaniu pod kątem 90 stopni względem słońca.
Woda to kolejny element, który wspaniale reaguje na zastosowanie filtra polaryzacyjnego. Usuwając odblaski z powierzchni jeziora, rzeki czy morza, filtr pozwala na uchwycenie tego, co znajduje się pod taflą wody – kamieni, roślin czy ryb. Fotografia wodospadów również zyskuje na zastosowaniu CPL, który eliminuje niechciane odblaski i pozwala na lepsze odwzorowanie faktury spadającej wody.
W fotografii architektonicznej filtr polaryzacyjny pomaga w eliminowaniu odblasków od okien, metalowych powierzchni czy mokrych chodników. Pozwala to na uchwycenie rzeczywistych kolorów budynków i lepsze oddanie detali w cieniach. Szczególnie przydatny jest przy fotografowaniu po deszczu, gdy wszystkie powierzchnie są mokre i refleksyjne.
Ograniczenia filtrów polaryzacyjnych
Należy pamiętać, że filtr polaryzacyjny redukuje ilość światła docierającego do matrycy o około 1,5-2 stopnie ekspozycji. Oznacza to konieczność wydłużenia czasu naświetlania lub zwiększenia ISO, co może być problematyczne przy fotografowaniu z ręki. Dodatkowo, efekt polaryzacji nie jest równomierny na całej szerokości kadru przy użyciu obiektywów szerokokątnych, co może prowadzić do nierównomiernego zaciemnienia nieba.
Wybór filtra według warunków fotografowania
Decyzja o wyborze odpowiedniego filtra powinna być podyktowana specyfiką planowanej sesji fotograficznej. Do fotografii górskiej idealnym rozwiązaniem jest kombinacja filtra UV jako stałej ochrony obiektywu oraz filtra polaryzacyjnego do selektywnego użycia. W górach intensywne promieniowanie UV może wpływać na jakość obrazu, a dodatkowo filtr polaryzacyjny pozwoli na lepsze odwzorowanie górskich jezior i eliminację mgiełki atmosferycznej.
Fotografia portretowa rzadko wymaga stosowania filtrów polaryzacyjnych, które mogą eliminować naturalne odblaski skóry, czyniąc ją płaską i pozbawioną życia. W tego typu fotografii filtr UV pełni głównie funkcję ochronną, nie wpływając negatywnie na jakość skóry czy oczu modela.
W fotografii ulicznej filtr polaryzacyjny może być bardzo przydatny do eliminowania odblasków od mokrych powierzchni, szyb wystaw sklepowych czy karoserii samochodów. Pozwala to na lepsze uchwycenie życia miasta, szczególnie po deszczu, gdy wszystko odbija światło. Jednocześnie należy być ostrożnym z czasem naświetlania, gdyż redukcja światła może wymagać stabilizacji obrazu.
- Słoneczne dni z intensywnym oświetleniem – filtr polaryzacyjny pomoże kontrolować odblaski i zwiększy nasycenie kolorów
- Pochmurne, miękkie światło – filtr UV zapewni ochronę bez wpływu na jakość obrazu
- Fotografia nocna – lepiej zrezygnować z filtrów aby uniknąć niepożądanych flar
- Ekstremalne warunki pogodowe – filtr UV jako niezbędna ochrona obiektywu
Inwestycja w jakość
Wybierając filtry, warto pamiętać, że tanio kupione to drogo zapłacone. Filtry niskiej jakości mogą wprowadzać aberracje chromatyczne, redukować ostrość i powodować niepożądane flary. Szczególnie przy drogich obiektywach warto zainwestować w filtry renomowanych producentów, które nie będą limitować możliwości optyki.
Współczesne filtry wysokiej klasy wykorzystują zaawansowane powłoki nanometryczne, które nie tylko minimalizują odbicia, ale także ułatwiają czyszczenie i zwiększają odporność na zarysowania. Inwestycja w dobry filtr to inwestycja w długoterminową ochronę obiektywu i jakość zdjęć.
Zrozumienie różnic między filtrami UV a polaryzacyjnymi oraz świadome ich stosowanie może znacząco wpłynąć na jakość fotografii. Filtr UV działa jako niezawodny ochronny pancerz dla obiektywu, podczas gdy filtr polaryzacyjny to aktywne narzędzie kreatywne, pozwalające kontrolować światło i odbicia. Oba typy filtrów mają swoje miejsce w torbie każdego fotografa, ale ich zastosowanie powinno być przemyślane i dostosowane do konkretnych warunków fotografowania. Pamiętając o jakości filtrów i ich właściwym użyciu, możemy znacząco podnieść poziom naszych fotografii, jednocześnie chroniąc cenny sprzęt przed uszkodzeniami.
